Jak samodzielnie zamontować oświetlenie w akwarium z pokrywą?

Wielu początkujących akwarystów podczas zakładania zbiornika zastanawia się nad sposobem jego oświetlenia. Jeśli wybiorą zbiornik zamknięty pokrywą, stają przed dylematem – kupić gotową pokrywę czy zbudować własną? Kupując gotową pokrywę mamy w zasadzie wszystko przygotowane, ale takie oświetlenie niekoniecznie będzie zaspokajać potrzeby zbiornika. Pozostaje więc budowa własnego oświetlenia lub wykonanie własnej pokrywy. W artykule podpowiadamy na co zwrócić uwagę.

Gotowa pokrywa – kiedy wybrać?

Gotowe pokrywy to bardzo wygodne, komfortowe rozwiązanie, szczególnie dla początkujących akwarystów. Na rynku dostępne są wyroby dostosowane rozmiarem do wymiarów popularnych zbiorników akwariowych oraz typów montowanego w nich oświetlenia. Jednocześnie przystosowane są do montażu tradycyjnych, fluorescencyjnych świetlówek akwarystycznych lub - już coraz częściej - oświetlenia LED. Często świetlówki lub lampy LED dodawane są w zestawie z pokrywą. Nie zawsze jednak takie oświetlenie dopasowane jest do potrzeb bytowych naszego biotopu. Należy zgrać je z wymiarami (np. głębokością) zbiornika, jego lokalizacją względem źródła światła dziennego i uwzględnić wiele innych czynników. Co jednak, kiedy okazuje się, że pokrywa i fabrycznie dobrane oświetlenie jest niewystarczające?

Jeśli nie pasuje nam tylko oświetlenie w zakupionej już pokrywie, to można wymienić je na inne lub zamienić na LED. Jeśli natomiast nasze akwarium ma nietypowe wymiary i nie możemy dobrać standardowej pokrywy z tworzywa lub aluminiowej, najlepiej jest skonstruować samodzielnie własną pokrywę lub zamówić indywidualnie u producenta. Potem możemy dobrać do niej typ i moc oświetlenia wraz z towarzyszącymi akcesoriami - informuje nas Aleksander Warwocki, właściciel sklepu z oświetleniem akwarystycznym Aqua-Light.

Zobaczmy, jakie mamy dostępne rozwiązania: przyjrzymy się popularnym typom źródeł światła, oprawkom, uchwytom i elementom układu elektrycznego pomagającym stworzyć własne oświetlenie pod pokrywę.

Źródła światła do montażu w pokrywie oświetleniowej

Jakie źródła światła mamy tu do wyboru? Jeśli w pokrywie nie ma żadnych oprawek czy uchwytów do źródeł światła, możemy zdecydować się na samodzielny wybór rodzaju oświetlenia. Na początek mogą to być mniej kosztowne świetlówki akwarystyczne T5 lub T8 albo droższe oświetlenie LED. Świetlówki T5 i T8 to popularne i szeroko dostępne na rynku źródła światła, a do tego sprzedawane są w rozmiarach pasujących do wielkości popularnych zbiorników. Świetlówki te przede wszystkim różnią się od siebie średnicą (standardowo T5 – 16mm i T8 – 26mm) oraz zastosowaną do ich obsługi technologią, która niejako determinuje też wydajność i żywotność danej świetlówki oraz wskazuje sposób zamontowania ich pod pokrywą. Do świetlówek potrzeba dobrać też akcesoria pozwalające na ich montaż, uruchomienie i zasilanie powstałego układu świetlnego. Choć świetlówki luminescencyjne w pełni zaspokajają zapotrzebowanie na światło większości biotopów, wielu akwarystów wybiera jednak coraz częściej oświetlenie LED. W wielu przypadkach (np. gdy posiadamy już oświetlenie jarzeniowe) można je z łatwością wymienić bez większych przeróbek w pokrywie i zapewnić roślinom i rybom porównywalne warunki bytowe, zmniejszając jednocześnie zużycie energii elektrycznej i wysokość rachunków oraz wydłużając żywotność lamp.

Oprawki do świetlówek – niezbędne akcesoria

Do zamocowania oraz uruchomienia oświetlenia w akwarium, będą potrzebne odpowiednie akcesoria. Na początek mocowanie: do świetlówek należy dobrać odpowiednie oprawki, w których obsadzimy jarzeniówkę; ponadto mogą okazać się niezbędne uchwyty podtrzymujące dodatkowo świetlówkę pomiędzy oprawkami. Sprawdzamy ofertę – dostępne są różne typy oprawek hermetycznych różniące się sposobem mocowania samej oprawki (wciskane w wycięty otwór lub przykręcane), ale też sposobem mocowania świetlówki w oprawce. Dobrze jest spróbować jaki system mocowania będzie właściwy i jednocześnie wygodniejszy dla naszej konstrukcji pokrywy. Do tego trzeba też będzie dokonać wyboru, który sposób ochrony świetlówki będzie odpowiedni dla naszych warunków: poza hermetycznymi oprawkami świetlówek można montować też oprawki bryzgoszczelne z przewodem o dł. do 2m. Hermetyczne chronią przed zabrudzeniami, działaniem pyłu i wilgoci, dzięki specjalnym uszczelkom. Pozwolą one na montaż świetlówki w dowolnym miejscu pokrywy lub na belce oświetleniowej. Oprawki bryzgoszczelne mają specjalny gumowy kołnierz chroniący świetlówkę przed bryzgami wody oraz przewód. Nie mają własnego mocowania, wymagają więc zastosowania uchwytów mocujących świetlówkę do pokrywy. Przydatne będą zwłaszcza w sytuacji, gdy pod pokrywą jest już niewiele miejsca, a trzeba dołożyć dodatkową świetlówkę.

Stateczniki, zasilacze, startery – wybór

Każdy układ oświetleniowy ze świetlówką wymaga zastosowania również elementów umożliwiających zasilanie i sterowanie pracą lampy, co wynika z charakterystyki pracy lamp wyładowczych. Do obsługi naszej świetlówki akwariowej potrzebne więc będą dobrane do mocy i rodzaju świetlówki odpowiednie stateczniki. Mamy tu do wyboru dwa typy układu: statecznik magnetyczny (w układzie potrzebny jest dodatkowo starter/zapłonnik) i statecznik elektroniczny, nie wymagający montażu startera. Ten pierwszy, to starszy typ konstrukcji, stosowany dawniej również przy oświetleniu pomieszczeń. Wciąż jednak bardzo często spotykany w gotowych zestawach akwarystycznych. Układ jest stosunkowo łatwy w pozyskaniu i jednocześnie atrakcyjny cenowo. Zużywa jednak sporo energii elektrycznej oraz wydziela ciepło mogące wpływać na warunki bytowe w wodzie lub mogące zniszczyć w dłuższej perspektywie pokrywę. Stosuje się go w układzie ze świetlówkami T8. Droższy w zakupie jest statecznik elektroniczny. Powoduje on szybki zapłon świetlówki i jednocześnie utrzymuje właściwe napięcie i natężenie prądu podczas jej pracy. Statecznik elektroniczny eliminuje niedogodności sterowania światłem starego typu: zmniejsza pobór energii elektrycznej i poziom hałasu układu podczas pracy, likwiduje migotanie lamp i emisję energii cieplnej, pozwala też na dłuższą eksploatację świetlówek przy szerokim zakresie napięć elektrycznych. Można go stosować zarówno ze świetlówkami T5, jak i T8. A co jeśli do oświetlenia akwarium wybraliśmy LED? W gotowych modułach lub tubach LED zasilacze są już w komplecie – wystarczy włożyć wtyczkę do gniazda sieciowego. Przy zastosowaniu pasków niezbędne okaże się kupno transformatora i konwertera napięcia. Przy niektórych świetlówkach LED, gdzie nie ma wewnętrznego zasilacza, należy zaopatrzyć się w odpowiedni zasilacz LED dobrany do mocy świetlówki.

Odbłyśniki

By zwiększyć możliwości zastosowania świetlówek T5 i T8, zapobiec rozpraszaniu się światła oraz skierować strumień w odpowiednią stronę najlepiej jest zamontować na spodzie pokrywy odbłyśniki. Można też jej powierzchnię wyłożyć materiałem odbijającym promienie świetlne i cieplne, na przykład samoprzylepną matą lub folią aluminiową. Odbłyśniki sprawdzają się jednak nie tylko w przypadku montażu pod pokrywą akwarium – nadają się również do instalacji na belkach oświetleniowych. Pozwalają też zmniejszyć ilość świetlówek pod pokrywą. Ich zaletą jest również posiadanie w zestawie uchwytów montażowych świetlówek, dzięki czemu akwarysta może dodatkowo nieco zaoszczędzić podczas zakupów oraz zmniejszyć koszty zużycia energii elektrycznej. W przypadku zastosowania w akwarium lamp lub świetlówek LED, odbłyśniki nie spełniają już takiej roli, jak przy zwykłych świetlówkach. Diody LED zamontowane są na płaskich profilach lub paskach i świecą nieco inaczej niż świetlówki.