Odciągi stanowiskowe jako uzupełnienie systemu wentylacji w miejscu pracy

Zapewnienie odpowiednich warunków w miejscu pracy jest obowiązkiem pracodawcy. Tam, gdzie pojawiają się przekroczenia dopuszczalnego stężenia substancji toksycznych, łatwopalnych, wybuchowych, a także grożących podrażnieniami, oparzeniami, alergiami czy zwiększającymi ryzyko pojawienia się choroby nowotworowej, niezbędne jest zastosowanie odpowiednio efektywnego systemu wentylacji, w tym często także używania odciągów stanowiskowych.

Dlaczego używanie odciągów stanowiskowych w zastosowaniach przemysłowych jest niezbędne?

Wszystkie budynki przemysłowe muszą być odpowiednio przystosowane do prowadzonej w nich działalności produkcyjnej. Specjalne wymagania dotyczą różnych kwestii mających związek z przeprowadzanymi procesami technologicznymi – warunkami, w jakich muszą się odbywać, dostępem do niezbędnych substancji np. gazów technicznych, chłodziw lub smarów, a także przystosowaniem samego budynku, choćby posadzką o właściwej wytrzymałości na obciążenia i wibracje czy utrzymywaniem temperatury i wilgotności w wymaganym zakresie. W wielu sytuacjach podczas pracy maszyn i urządzeń przemysłowych dochodzi ponadto do emisji składników, które mogą zagrażać zarówno wykorzystywanym instalacjom, wytwarzanym produktom, jak i pracownikom zajmującym się ich obsługą. Wśród czynników tego rodzaju jednym z poważniejszych zagrożeń jest zanieczyszczenie powietrza, które może wpływać na zdrowie i życie zatrudnionych osób, a także utrudniać im realizację zadań np. z uwagi na ograniczenie widzialności czy nieprawidłowe działanie sprzętu – zauważa specjalista z firmy KLIMAWENT, która jest producentem wentylatorów do zastosowań przemysłowych i budowlanych.

Sposobem na pozbywanie się zanieczyszczeń powietrza jest stosowanie systemów wentylacyjnych o odpowiedniej wydajności. Do najczęściej wykorzystywanych rozwiązań należy instalacja tzw. mechanicznej wentylacji ogólnej. Wśród możliwych do wykonania instalacji znajdują się systemy kanałowe lub strefowe. W tym pierwszym przypadku powietrze jest odprowadzanie na zewnątrz i nawiewane do środka budynku za sprawą sieci kanałów, które są podłączone do zbiorczej centrali wentylacyjnej wyposażonej w odpowiednio wydajne wentylatory i w razie potrzeby systemy filtracyjne. Układ tego rodzaju sprawdzą się głównie tam, gdzie w całym obiekcie panują podobne warunki, a szanse na przekroczenie NDS (Najwyższej Dopuszczalnej Wartości) substancji potencjalnie szkodliwych są znikome. Innym możliwym systemem jest wentylacja strefowa. W tym przypadku pozbywanie się zanieczyszczeń i stałe zmniejszanie stężania substancji niebezpiecznych, jest osiągane za sprawą sieci wentylatorów dachowych, a często także systemu hybrydowego, w którym łączy się urządzenia do obsługi większych przestrzeni z wentylacją strefową, zainstalowaną w wybranych punktach. Uzupełnieniem systemu kanałowego, strefowego albo hybrydowego jest wentylacja punktowa, którą wykorzystuje się bezpośrednio w miejscach, w których pojawiają się zanieczyszczenia.

Systemy wentylacji punktowej są stosowane zarówno w specyficznych branżach, jak i przy wykonywaniu wybranych czynności. Ponieważ przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy nie zawierają zamkniętego katalogu prac ani rodzajów działalności, przy których wymagane są szczególne rozwiązania, jeśli chodzi o dbanie o jakość powietrza, to ustalenie, czy na konkretnym stanowisku pracy lub przy wykonywaniu określonych zadań, pojawiają się substancje niebezpieczne, zależy od analizy zagrożeń przeprowadzonej przez pracodawcę. Najczęściej tego typu systemy są wybierane przy pracach spawalniczych, przy oczyszczaniu powierzchni za pomocą piaskowani i śrutowania, a także przy nakładaniu i suszeniu lakierów oraz farb. Wentylację punktową stosuje się ponadto przy obsłudze substancji pylących, zwłaszcza podczas ich transportu, przesypywania, pakowania i mieszania, a także przy instalacjach wykorzystujących rozmaite gazy i chemikalia, przy których mogą się pojawiać groźne wyziewy. Podobne rozwiązania mogą być potrzebne przy pracy w pomieszczeniach o podwyższonej wilgotności, a także stosowaniu chłodziw i środków smarnych w postaci mgły olejowej. Odpowiednia wymiana powietrza jest też potrzebna przy takich procesach jak galwanizacja, obróbka kamienia, cięcie i obróbka metalu czy procesy metalurgiczne.

Jak działają odciągi stanowiskowe i do czego służą?

Podstawą działania wentylacji punktowej są odciągi stanowiskowe, które często współpracują z urządzeniami filtrowentylacyjnymi. W ten sposób odciąg jest w stanie usuwać z wybranej przestrzeni powietrze wraz ze znajdującymi się w nim zanieczyszczeniami, a następnie oddzielać powietrze od zawieszonych w nim substancji np. drobin oleju, pyłu, wiórów bądź gazów i przekazywać je na zewnątrz. Odciągi stanowiskowe mogą radzić sobie z substancjami różnego rodzaju, w zależności od sprawności zastosowanego w nich wentylatora i jego konstrukcji, a także systemu pobierania powietrza oraz odpowiednio przystosowanego osprzętu – okapu, elastycznego ramienia czy szczelin rozmieszczonych wokół powierzchni roboczej albo w samym wykorzystywanym urządzeniu. Wśród usuwanych zanieczyszczeń mogą być m.in. gazy, pary i mgły, cząstki stałe albo wszelkiego rodzaju  aerozole.

Działanie odciągu stanowiskowego jest na ogół dość proste. Zamontowany w urządzeniu wentylator wytwarza odpowiednie podciśnienie, którego wartość jest na tyle duża, że pozwala na zassanie słupa powietrza wraz ze znajdującymi się w nim cząsteczkami zanieczyszczeń. Część zasysająca powietrze jest dopasowana do specyfiki konkretnego stanowiska oraz występujących na nim zanieczyszczeń. Stosuje się m.in. specjalnie wyprofilowane okapy obejmujące zwykle nieco większą powierzchnię, ssawki działające punktowo i nakierowane na miejsce, w którym pojawiają się zanieczyszczenia, a także odciągi brzegowe, które zbierają cząsteczki zbierające się na jakiejś powierzchni. W szczególnych przypadkach stosuje się komory hermetyczne, w których pracownicy pracują za pomocą manipulatorów czy w specjalnych kombinezonach ochronnych. Do prawidłowej  pracy odciągu stanowiskowego niezbędne są także odpowiednie przewody pozwalające na wyprowadzanie powietrza oraz specjalne filtry o konstrukcji i metodzie filtracji uzależnionej od rodzaju usuwanych substancji.

Odciągi stanowiskowe mogą być wykonywane zarówno jako instalacje stałe, które są trwałym elementem wyposażenia hali produkcyjnej, jak i ruchome, zaprojektowane tak, by można je było przemieszczać w zależności od potrzeb. Pierwsze rozwiązanie jest zwykle stosowane tam, gdzie wentylacja jest potrzebna do obsługi większych maszyn i urządzeń czy nawet całych fragmentów linii technologicznej. Systemy odciągów mobilnych sprawdzają się raczej przy wykonywaniu konkretnych prac, np. podczas spawania pozwalając na umieszczenie ramion odciągowych z elementem ssącym blisko miejsca, w którym jest układany spaw, co ma duże znaczenie zwłaszcza przy spawaniu większych konstrukcji lub elementów o dużych rozmiarach. Podobne rozwiązania mogą być stosowane m.in. przy obróbce skrawaniem podzespołów wielkogabarytowych. W przypadku odciągów ruchomych całe urządzenie w jednej obudowie zawiera najczęściej wszystkie niezbędne elementy – wentylator, filtr oraz pojemnik służący do zbierania zanieczyszczeń.