Czym kierować się przy wyborze określonego typu przydomowej oczyszczalni ścieków?

Wszystkie dostępne na rynku przydomowe oczyszczalnie ścieków dzielą się na dwa podstawowe typy: drenażowy i biologiczny. W typie biologicznym można wyróżnić oczyszczalnie z osadem czynnym i ze złożem biologicznym. Złoże biologiczne najczęściej przybiera formę ruchomą, czyli fluidalną lub tarczową (obrotową). Każdy z wymienionych typów oczyszczalni i tworzących je elementów wpływa na jakość oczyszczania i cenę instalacji. W tekście opisujemy możliwości zastosowania poszczególnych typów oczyszczalni. Podpowiadamy, jakimi kryteriami należy kierować się przy wyborze optymalnego sposobu utylizacji ścieków bytowych.

Najbardziej oczywistym kryterium wyboru jest cena przydomowej oczyszczalni ścieków. Jednak nie powinno być to kryterium jedyne ani nawet dominujące. Takiego zdania jest przedstawiciel firmy Mawex-Eco, instalatora przydomowych oczyszczalni na terenie Małopolski:

Najtańsza dostępna instalacja nie zawsze jest najlepsza. Przy wyborze powinniśmy uwzględnić jakość oczyszczania i wydajność instalacji oraz warunki glebowe. Może okazać się, że wyższa cena początkowa przełoży się na oszczędności w trakcie eksploatacji. 

Kiedy optymalnym wyborem będzie drenażowa oczyszczalnia ścieków?

Najtańszym systemem utylizacji nieczystości z gospodarstw domowych jest drenażowa oczyszczalnia ścieków. Najprostsze modele można kupić poniżej dwóch tysięcy, a bardziej rozbudowane to koszt rzędu 3-4 tys. zł. Instalacja składa się z osadnika gnilnego i drenażu. W osadniku gnilnym odbywa się mechaniczne podczyszczanie ścieków oraz procesy biologiczne z udziałem bakterii beztlenowych. Właściwy proces oczyszczania ma miejsce w drenażu, gdzie pracują bakterie tlenowe. 

Zaletą takich instalacji, jak przydomowa oczyszczalnia drenażowa Marseplast 2000-3000 jest prosta konstrukcja i minimalne koszty eksploatacyjne. Warunkiem jest właściwa eksploatacja oraz posadowienie na przepuszczalnym gruncie. Oczyszczalnie drenażowa można zbudować nawet na glinie, jednak zdecydowanie najlepiej działa na piaskach i żwirach. Ważny jest też odpowiednio niski poziom wód gruntowych. Dzięki niemu drenaż rozsączający można wygodnie ulokować pod powierzchnią gruntu i obsadzić roślinami. Jeżeli lustro wód gruntowych jest wysoko, tuż pod powierzchnią, może okazać się, że jedynym wyjściem będzie budowa kopca lub skarpy rozsączającej. Wynika to z zalecenia, aby rury drenażowe przebiegały przynajmniej półtora metra nad poziomem wód gruntowych. 

Oczyszczalnia drenażowa wymaga sporo miejsca: im większą ma przepustowość, tym większego poletka drenażowego będziemy potrzebowali. Może to być pewnym kłopotem na niewielkich, kilkusetmetrowych działkach budowlanych. 

Problematyczną kwestią jest też jakość oczyszczania. Przyjmuje się, że skuteczność oczyszczalni drenażowej jest porównywalna do oczyszczalni biologicznych. Jednak trudno to stwierdzić z całkowitą pewnością, bo w większości przypadków bardzo utrudnione jest pobieranie próbek oczyszczonych ścieków do analizy. Wyjątkiem są poletka drenażowe przygotowane w formie filtrów piaskowych, czyli posiadające uszczelnione dno, po którym przebiega drenaż zbierający oczyszczony ściek.

Podkreślaną zaletą oczyszczalni drenażowych jest praca bez poboru energii elektrycznej. Instalacje drenażowe są napowietrzane grawitacyjnie (za pośrednictwem kominków wentylacyjnych), nie wymagają użycia elektrycznych pomp membranowych. Jedyny wkład finansowy w pracę oczyszczalni ogranicza się do opłat za okresowe dodawanie biopreparatów oraz wywożenie osadu. Poprawnie eksploatowane oczyszczalnie drenażowe są bardzo trwałe i zachowują żywotność nawet powyżej 20 lat. Z drugiej strony wystarczy jeden duży zrzut detergentów czy zanieczyszczeń tłustych, żeby doprowadzić do kolmatacji (zatkania) drenażu i do zatrzymania procesów biologicznego oczyszczania. Przywrócenie normalnej pracy wymaga niekiedy zbudowania nowego poletka drenażowego.

Jakie są najważniejsze zalety oczyszczalni biologicznych?

Oczyszczalnie biologiczne są w pełni niezależne od warunków glebowych. Proces oczyszczania tlenowego i beztlenowego zachodzi w jednym zbiorniku. Niezależnie od konkretnych rozwiązań, oczyszczalnia biologiczna podzielona jest zazwyczaj na trzy komory: osadnik wstępny, reaktor tlenowy i osadnik wtórny. W osadniku wstępnym zachodzą identyczne procesy, jak w osadniku gnilnym oczyszczalni biologicznej. Następnie ściek trafia do reaktora tlenowego (bioreaktora), którego konstrukcja zależy od typu oczyszczalni. W przypadku technologii oczyszczania przy użyciu osadu czynnego, w bioreaktorze kolonie bakteryjne unoszą się swobodnie w postaci kłaczków. W oczyszczalniach ze złożem zanurzonym błona biologiczna wytwarza się na specjalnych kształtach z tworzywa sztucznego, które unoszą się swobodnie w reaktorze (złoże fluidalne). Innym rozwiązaniem jest złoże w postaci obracających się dysków: w taki mechanizm wyposażona jest oczyszczalnia przydomowa BioDisc. Częściowo zanurzone w ściekach, stale obracające się dyski, zapewniają jednocześnie napowietrzanie błony biologicznej i mechaniczne usuwanie jej nadmiaru. Natomiast przymocowane do osi dysków kubeczki przemieszczają ścieki pomiędzy komorami oczyszczalni.

Odmianą oczyszczalni biologicznych z osadem czynnym są oczyszczalnie SBR, czyli sekwencyjne reaktory biologiczne. Specyfiką ich działania jest oczyszczanie ścieków porcjami. Oczyszczalnia nie działa w tempie wymuszonym przez napierające ścieki, lecz według ściśle kontrolowanego cyklu następujących po sobie procesów. Porcja ścieków jest poddawana kolejnym procesom oczyszczania, takim jak m.in. sedymentacja, napowietrzanie i dekantacja. Oczyszczalnia ma możliwość dostosowania się zarówno do zwiększonego napływu ścieków, jak i do czasowych przerw ich dostarczaniu.

Niezależnie od technologii, instalacje biologiczne osiągają bardzo dobrą jakość oczyszczania. Oczyszczony ściek nadaje się do podlewania ogródka lub odprowadzenia do cieków wodnych (po uzyskaniu stosownego pozwolenia). Warto odnotować, że oczyszczalnie biologiczne z osadem czynnym uważane są za wrażliwsze na przerwy w dopływie ścieków, a także na zalewanie czystą wodą oraz duże stężenie detergentów i innych substancji toksycznych. Jeżeli potrzebujemy urządzenia o dużej odporności na wahania w ilości zrzucanych ścieków, powinniśmy wybrać oczyszczalnię ze złożem biologicznym.

Oczyszczalnie biologiczne, w przeciwieństwie do drenażowych, potrzebują zasilania prądem elektrycznym. Koszty poboru energii trzeba uwzględnić przy obliczaniu kosztów eksploatacji. Poza tym nie wymagają żadnych innych nakładów. Zdarzają się przypadki, gdy trzeba użyć biopreparatów do odnowienia flory bakteryjnej. Kolejną wspólną cechą wszystkich oczyszczalni biologicznych jest niewielka ilość miejsca na działce, którego potrzebujemy do ich posadowienia.

Podsumowując wszystkie przedstawione właściwości przydomowych oczyszczalni ścieków, można stwierdzić, że jeżeli szukamy rozwiązania taniego i skutecznego, to pierwszym wyborem jest oczyszczalnia drenażowa. Jeżeli natomiast priorytetem jest dla nas wysoka i możliwa do kontrolowania jakość oczyszczania, to lepszym wyborem będzie oczyszczalnia biologiczna. Niezależnie od wybranego typu oczyszczalni, kluczową sprawą jest dopasowanie przepustowości instalacji do zapotrzebowania. Zarówno nadmiar, jak i niedobór ścieków niekorzystnie wpływa na jakość oczyszczania.