Zasady projektowania obiektów użyteczności publicznej

Budynki użyteczności publicznej, jak sama nazwa wskazuje, przeznaczone są do użytku dla ogółu ludności i w związku z tym różnią się pod wieloma względami od budynków mieszkalnych. Każdy obiekt użyteczności publicznej, zanim zostanie oddany do użytku, musi spełniać szereg przepisów prawa budowlanego, dotyczące m.in. bezpieczeństwa, odpowiednich warunków higienicznych czy oszczędności energii. Jakie są zasady projektowania użyteczności publicznej?

Jakie budynki zaliczamy do obiektów użyteczności publicznej?

Szczegółowe wymogi techniczne, jakie powinny spełniać budynki użyteczności publicznej oraz ich usytuowanie, reguluje Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku. Rozporządzenie to nakreśla także, jakie budynki należy zakwalifikować jako budynki użyteczności publicznej. Należą do nich wszystkie budynki przeznaczone na potrzeby administracji publicznej i wymiaru sprawiedliwości, oświaty, szkolnictwa i nauki, wychowania, kultury, kultu religijnego, handlu, gastronomii, obsługi bankowej, opieki zdrowotnej i socjalnej, usług, sportu, turystyki, obsługi pasażerów w transporcie drogowym, kolejowym, morskim, lotniczym, a także budynki biurowe. Ponadto do budynków użyteczności publicznej należy zakwalifikować niektóre budynki zamieszkania zbiorowego, jak np. internaty czy schroniska młodzieżowe.

Oprócz podstawowych wymogów, jakie należy spełnić już na etapie projektowania tego typu budynków, obejmujących zapewnienie bezpieczeństwa konstrukcji, pożarowego, użytkowania, odpowiednich warunków higienicznych i zdrowotnych, oszczędności energii, ochrony przed hałasem czy ochrony środowiska, budynki powinny spełniać warunki użytkowe. Należą do nich m.in. zaopatrzenie w wodę, energię elektryczną, ogrzewanie czy usuwanie wody opadowej oraz nieczystości. Często budynki użyteczności publicznej stają się miejscami pracy, w związku z czym muszą one spełniać również zasady higieny i bezpieczeństwa pracy. Dlatego projektowanie obiektów użyteczności publicznej wymaga nie tylko poczucia estetyki, ale i ogromnej wiedzy w zakresie prawa budowlanego i obowiązujących norm, w związku z czym projektowaniem takich budynków zajmują się wyłącznie doświadczone biura architektoniczne.

Bezpieczeństwo konstrukcyjne obiektów użyteczności publicznej

Obiekty użyteczności publicznej muszą być projektowane z dbałością o zapewnienie bezpieczeństwa konstrukcji. Oznacza to, iż obciążenia działające na obiekty w trakcie budowy oraz użytkowania nie dopuściły do przemieszczeń i odkształceń o niedopuszczalnej wielkości, zniszczenia części lub całości budynku, a także uszkodzenia części budynków, połączeń lub zainstalowanego wyposażenia.

Sama konstrukcja budynku powinna być zaprojektowana tak, aby nie przekroczono w żadnym z jego elementów stanów granicznych nośności oraz stanów granicznych przydatności do użytkowania. Z tego powodu obiekty użyteczności publicznej przeznaczone do przebywania znacznej liczby osób, jak wszelkiego rodzaju hale sportowe, targowe itp., należy wyposażyć w urządzenia do stałej kontroli wymienionych wyżej parametrów, czyli odkształceń, przemieszczeń czy naprężeń w konstrukcji. Ponadto konstrukcja obiektu powinna odpowiadać Polskim Normom dotyczącym projektowania i obliczania konstrukcji – dodaje nasz rozmówca z biura projektowego Archi Bia.

Bezpieczeństwo pożarowe obiektów użyteczności publicznej

Kolejną bardzo istotną kwestią, którą należy wziąć pod uwagę, projektując budynki użyteczności publicznej, jest bezpieczeństwo pożarowe. Obiekty te powinny posiadać odpowiednie systemy i zabezpieczenia w zakresie ochrony przeciwpożarowej, które usprawnią ewentualne akcje ratunkowe w przypadku wystąpienia zagrożenia pożarowego. Z tego powodu budynek już na etapie jego projektowania podlega kontroli Państwowej Straży Pożarnej. Wraz z planem danego budynku sprawdzane są dane dotyczące m.in.: powierzchni, liczby kondygnacji z podziałem na strefy pożarowe, oceny zagrożenia wybuchem, warunków ewakuacji czy właściwego doboru urządzeń przeciwpożarowych. Ponadto na Państwowej Straży Pożarnej ciąży obowiązek przeprowadzania regularnych kontroli w budynkach użyteczności publicznej, celem zapewnienia maksymalnego bezpieczeństwa pożarowego w związku z ich użytkowaniem.

Użytkowanie obiektów użyteczności publicznej

Przepisy prawa budowlanego warunkują projektowanie obiektów użyteczności publicznej oraz ich utrzymanie w taki sposób, aby korzystanie z nich oraz funkcjonowanie na ich terenie bądź w ich obrębie było bezpieczne i sprawne. Biorąc pod uwagę osoby z czasowym ograniczeniem sprawności ruchowej, osoby starsze bądź osoby niepełnosprawne, w przepisach ustanowiono granicę wysokości budynków, po której przekroczeniu istnieje obowiązek wyposażenia budynku w dźwig osobowy. W ramach dostosowania budynków do potrzeb osób niepełnosprawnych, budynki te powinny być zaprojektowane w taki sposób, aby były pozbawione wszelkich barier architektonicznych oraz aby zapewnić osobom niepełnosprawnym niezbędnych warunków do korzystania z obiektu w sposób bezpieczny i sprawny. Projektując budynek użyteczności publicznej należy także rozważyć jego wyposażenie, jak podjazdy, podesty, powierzchnie antypoślizgowe, przyprogowe listwy z małym spadkiem czy odpowiednio szerokie wejścia.

Świadectwo energetyczne obiektów użyteczności publicznej

Projektując obiekty tego typu, należy wziąć pod uwagę także ich świadectwo energetyczne, nazywane także certyfikatem energetycznym, które zgodnie z dyrektywą unijną muszą posiadać wszystkie budynki od stycznia 2009 roku. Certyfikat energetyczny określa klasę energetyczności budynku, czyli jego zapotrzebowanie na energię pierwotną i końcową, w skali od A do G i wydawany jest przez licencjonowanego certyfikatora energetycznego na podstawie audytu. Świadectwo energetyczne wymagane jest w przypadku każdego budynku użyteczności publicznej o powierzchni użytkowej przekraczającej 1000 m2, jak lotniska, centra handlowe, szkoły, muzea czy dworce. Wyjątek stanowią budynki kultu religijnego, przeznaczone do użytku przez okres krótszy niż 2 lata oraz budynki o przeznaczeniu przemysłowym, gospodarczym i rolnym, których zapotrzebowanie na energię nie przekracza 50 kWh za 1 m2 na rok.

Norma pogłosowa a obiekty użyteczności publicznej

W styczniu 2018 roku weszła w życie nowelizacja rozporządzenia ministra infrastruktury dotycząca zwiększonej dbałości o komfort akustyczny w budynkach użyteczności publicznej. Norma pogłosowa określa konkretne wymagania dotyczące poszczególnych typów pomieszczeń wewnątrz budynków. Akustyka wewnątrz budynków użyteczności publicznej nie może być więc dziełem przypadku i powinna być uwzględniona już na etapie projektowania. Dobra akustyka ma ogromny wpływ na komfort użytkowania tego typu obiektów, ich funkcjonalność oraz bezpieczeństwo. Zmiany zawarte w normie pogłosowej są wynikiem rosnącej świadomości społecznej dotyczącej wpływu akustyki i hałasu na jakość życia oraz zdrowie użytkowników budynków użyteczności publicznej.